Τρίτη 27 Μαρτίου 2007

Κοινωνία Ανοχής

Ο τίτλος εκφράζει σαφώς το κύριο θέμα αυτών που ακολουθούν. Πρόκειται για την κοινωνία που ζούμε και τα χαρακτηριστικά της που λίγο ή πολύ έχουν στιγματίσει όλους μας. Ένα από αυτά τα χαρακτηριστικά αυτής της κοινωνίας στο οποίο θα επικεντρωθώ εδώ είναι η ανοχή μας σε κάθε είδους προβλήματα.

Ως όρος σημαίνει μια πράξη, με χαρακτηριστικό της πράξης αυτής να είναι η πλήρης απραξία. Όσο αντιφατικό κι αν ακούγεται αυτό, είναι ο ουσιαστικός ορισμός της ανοχής. Θα εξηγήσω. Η ανοχή σε κάθε είδους θέματα ή γεγονότα έχει ως αποτέλεσμα την ηθελημένη άγνοια σε μια δεδηλωμένη και γνωστή κατάσταση και θα μπορούσαμε να πούμε πως έχει ως όρος πολλά στοιχεία της μακροθυμίας. Ωστόσο αυτό δεν είναι τόσο ακριβές, καθώς στη μακροθυμία έχουμε στο νου για μεγάλο χρονικό διάστημα κάποιο γεγονός, ενώ η ανοχή, ως υπερσύνολο, περιλαμβάνει επιπροσθέτως και γεγονότα της καθημερινής ζωής που μετά από λίγο ξεχνάμε και εν γένει δε συγκρατούμε.

Πού λοιπόν συναντούμε την ανοχή στις μέρες μας? Είναι θα λέγαμε ένα καθημερινό φαινόμενο. Αφορά στα πιο βάναυσα μαρτύρια ανθρώπων που βλέπουμε στην τηλεόραση μέχρι μια φτωχή γριούλα που προσπερνάμε το πρωί πηγαίνοντας στη δουλειά ή ένα ζευγάρι που ακούμε να μαλώνει συνέχεια στο διπλανό διαμέρισμα. Όσο αποτρόπαια ή απλώς αποκρουστικά κι αν είναι πολλά από αυτά που φτάνουν στα μάτια μας, η ανοχή μας έχει τη δυνατότητα να ανοίγει ένα παράθυρο ή ένα κάδο σκουπιδιών πίσω στο μυαλό μας και να τα πετάει όλα μέσα χωρίς να τα χωρίζει σε κατηγορίες αναλόγως με την σοβαρότητα αντιμετώπισης που χρήζουν. Αυτός ο κάδος γεμίζει καθημερινά με νέα «σκουπίδια» και η ανοχή μας είναι υπεύθυνη, όχι τόσο για την περισυλλογή, αλλά για το άδειασμά του. Είναι ίσως για πολλούς ένα χρήσιμο εργαλείο στην κοινωνία που ζούμε, καθώς τα όποια προβλήματα μας φορτώνονται επιπλέον, έστω και ψυχολογικά, καταφέρνουμε με αυτό τον τρόπο να απαλλασσόμαστε από αυτά και να μη γίνονται βάρος σε μας. Και πράγματι αυτό δεν είναι κάτι κακό αναγκαία.

Αλλά εγώ πιστεύω ότι δεν είναι τα πράγματα τόσο απόλυτα. Νομίζω ότι η ανοχή, σε κάθε επίπεδο, είναι περισσότερο μια ανάγκη επιβίωσης του σύγχρονου ανθρώπου, χωρίς όμως να δίνουμε και συγχωροχάρτι σε όποιον έχει αναπτύξει καλύτερα το μηχανισμό αυτό στη συνείδησή του. Δεν αντιλέγω, προσφέρει πολλά, αλλά τα προσφέρει ατομικά. Είναι σαν να ανοίγουμε το παράθυρο και να πετάμε αυτά τα «σκουπίδια» που μαζέψαμε όλη μέρα ξανά στο δρόμο, χωρίς καθόλου να τα επεξεργαστούμε. Στο δρόμο που θα περάσουμε πάλι αύριο και μεθαύριο και θα δούμε τα σκουπίδια πάλι και θα αγανακτήσουμε, αλλά που στο τέλος της μέρας θα πετάξουμε και πάλι εκεί όπως όλοι. Αυτό είναι για μένα η ανοχή. Μια απλή, χωρίς κριτική επεξεργασία, μεθοδευμένη λειτουργία του μυαλού μας να απορρίπτει ό,τι βρίσκεται κάτω από μας και δε μας αγγίζει άμεσα ή δε θέλουμε να μας αγγίζει. Μια λειτουργία που άσχετα αν θα πατήσει απόβλητα ή ένα ξερό λουλούδι δε θα μπει στη διαδικασία καν να τα διαχωρίσει, αλλά θα συνεχίσει πατώντας όπου βρει.

Με λίγα λόγια, θέλω να πω ότι αν και είμαστε όλοι περισσότερο ξέγνοιαστοι χωρίς τα προβλήματα του κόσμου, θα έπρεπε κατά τη γνώμη μου να εξελίξουμε αυτό το μηχανισμό ακόμα περισσότερο, καθώς στην παρούσα φάση φτάνει ίσα ίσα να μαζεύει τα σκουπίδια της αυλής μας και να τα πετάει στο δρόμο. Αν όμως τώρα αυτά τα προβλήματα φτάνουν μέχρι την αυλή του σπιτιού μας χωρίς να μας λερώνουν, κάποια στιγμή στο μέλλον θα έρθει η στιγμή που όλα αυτά τα προβλήματα θα έρθουν να μας χτυπήσουν την πόρτα και θα μπουν στο σπίτι μας χωρίς να το καταλάβουμε. Είτε αυτό είναι φτώχια, είτε αρρώστιες, είτε καταπάτηση των δικαιωμάτων κάθε ανθρώπου, είτε οτιδήποτε μας αφήνει παντελώς αδιάφορους ή μας κάνει να αλλάζουμε κανάλι…

Δευτέρα 26 Μαρτίου 2007

Κοσμοθεωρία

Θα αρχίσω με το θεμελιώδες ερώτημα, το ερώτημα στο οποίο αν γνωρίζαμε την απάντηση, η ζωή όπως τη βιώνουμε σήμερα δε θα υπήρχε: Είναι όλα μια ομίχλη που με άγνωστο τρόπο απλώς υπάρχει και είμαστε κομμάτι της ή είναι όλα μια απίστευτα πολύπλοκη κατάσταση η οποία όμως έχει ως προέλευση κάτι άλλο που δε θα μπορέσουμε να φτάσουμε ποτέ, όσο και να προσπαθήσουμε? Ξέρω, ήδη σας κούρασα. Αυτό που θέλω να πω με άλλα λόγια είναι: Βιώνουμε μια απίστευτα πολύπλοκη ζωή η οποία αν και τόσο πολύπλοκη και απρόβλεπτη θα μπορέσουμε κάποτε να κατανοήσουμε πλήρως βήμα βήμα, ή πάντα θα υπάρχει κάτι περαιτέρω να εξερευνήσουμε, να ανακαλύψουμε, να δοκιμάσουμε ως καινούργιο, να θεωρήσουμε εκ νέου ως ακατόρθωτο ή θεϊκό?

Υπάρχουν πολλές ιδέες και απόψεις για τόσο θεωρητικά και φιλοσοφικά ερωτήματα ύπαρξης, προέλευσης και προορισμού του Ανθρώπου. Μια σειρά νέων ερωτημάτων ανακύπτει πλέον αυτόματα για όλα όσα βρίσκονται μέσα σε αυτή την άγνοια στην οποία ανέκαθεν βρισκόμαστε, όσο και αν «προχωράμε».

Υπόκεινται όλα σε μια φυσική και προβλέψιμη ακολουθία, οπότε αυτά που θα κάνουμε είναι ήδη καταγεγραμμένα? Είναι όλα δλδ κομμάτι της μοίρας?

Δεν υπάρχει καμία προβλεπόμενη ακολουθία συμβάντων, δλδ ό,τι κάνει κάθε ένας από μας αφήνει μια πινελιά στο μέλλον ολόκληρου του κόσμου?

Είναι αυτός ο κόσμος αλήθεια εμείς μόνο ή υπάρχει και κάτι άλλο σαν εμάς που έχει ή δεν έχει τα ίδια ερωτήματα και σκέψεις?

Εν τέλει, υπάρχει ή όχι αυτή η ανώτερη δύναμη (πες το θεϊκό) που ευθύνεται για ό,τι δεν φτάνουμε να αγγίξουμε εμείς?

Αν και τα ερωτήματα και οι απορίες δε σταματούν εδώ, σίγουρα πάντως δεν είναι όλα αυτά ερωτήματα που εγώ ή ο καθένας μας θα μπορούσε να απαντήσει με απόλυτη βεβαιότητα ούτε τώρα, ούτε σε οποιονδήποτε χρόνο στο μέλλον από τώρα. Έτσι θα αρκεστώ ίσως μόνο στο να αναφέρω όσο πιο αποκρυσταλλωμένα μπορώ τις απόψεις μου για τα ύψιστα αυτά θεωρητικά ερωτήματα.

Και θα αρχίσω πράγματι ξεκάθαρα λέγοντας πως πιστεύω στο κάτι ανώτερο από μας (πες το Θεό, Αλλάχ ή Βούδα), στο ότι πιθανώς να υπάρχει και άλλη μορφή ζωής παρόμοια ή εντελώς διαφορετική από εμάς, στο ότι όλα όσα ζούμε αφήνουν το στίγμα μας στον υπόλοιπο κόσμο και πως όλα είναι στη δικιά μας αρμοδιότητα και όχι στο πεπρωμένο.

Υπάρχει λοιπόν κατ’ εμέ αυτό που όλοι αποκαλούν Θεός ή ως το υπέρτατο Καλό. Υπάρχει με ένα ρόλο όχι τόσο παρεμβατικό, αλλά με τρόπο περισσότερο υποβοηθητικό, και ως η Αρχή των πάντων όσων ζούμε. Είναι αυτό που δημιούργησε το παιχνίδι, αλλά όχι και παίκτης ή διαχειριστής του τρόπου που θα παιχτεί αυτό το παιχνίδι. Όλα αυτά είναι στο χέρι του ανθρώπου: να σχεδιαστούν οι κανόνες, να εξελιχθεί το παιχνίδι, να βελτιωθούν ή να χειροτερέψουν οι συνθήκες του παιχνιδιού, ακόμα και το να τελειώσει κάποια στιγμή. Προς σε αυτή την κατεύθυνση λειτουργούν ηθελημένα και ασυναίσθητα πολλές φορές οι άνθρωποι σε σειρά εκατομμυρίων ετών, ενώ όσοι δεν θέλουν ή δεν μπορούν να παίξουν σε αυτό το παιχνίδι βγαίνουν από αυτό εξαιτίας αυτών που θέλουν να το συνεχίσουν. Σε αυτή την κατεύθυνση κινούνται όλες σχεδόν οι γνώσεις του ανθρώπου, ενός ανθρώπου που προσπαθεί να συνεχίσει το παιχνίδι όσο περισσότερο μπορεί και με περισσότερα εφόδια για να μην τον βγάλουν οι άλλοι από αυτό. Και πράγματι, ο άνθρωπος έχει αποκτήσει γνώσεις πέρα από κάθε φαντασία και συνεχίζει να εκπλήσσει (όχι απαραίτητα ευχάριστα πάντα) με τη διεύρυνση του επιστητού του και της κοσμοθεωρίας. Και εδώ είναι το άλλο σκέλος, που ρωτά αν αυτή η διεύρυνση θα είναι αέναη ή θα σταματήσει κάποτε (όποτε) έχοντας βρει το αποτέλεσμα που επιζητά. Αν θα φτάσουμε δλδ κάποτε να πούμε πως αυτή η ομίχλη στην οποία ζούσαμε οφείλεται σε αυτό και σε εκείνο και αυτά είναι όλα. Εγώ αντιθέτως πιστεύω πως δε θα φτάσουμε ποτέ στο τέρμα, όχι γιατί θα βγούμε μόνοι μας από το παιχνίδι, αλλά ακόμα κι αν το παιχνίδι συνεχιζόταν επ’ άπειρον, πάλι αυτό θα ήταν μια οφθαλμαπάτη. Γιατί κατά τη γνώμη μου δεν υπάρχει τέρμα ή ανταμοιβή για όποιον φτάσει εκεί. Υπάρχει μόνο μια συνεχής διαδικασία εμπλουτισμού του παιχνιδιού με νέα δεδομένα, δεδομένα που υπάρχουν ήδη μέσα στο παιχνίδι και που εμείς δεν μπορούσαμε απλά να δούμε ή να κατανοήσουμε. Ίσως μέρος αυτού του εμπλουτισμού να είναι και η εύρεση στο μακρινό μέλλον άλλων όντων «εξωγήινων», την ύπαρξη των οποίων δεν αποκλείω.

Προσπάθησα να δώσω όσο καλύτερα μπορώ νόημα και ευκολία κατανόησης αυτών που λέω, παρομοιάζοντας την πραγματικότητα που ζούμε με ένα παιχνίδι που έχει ως δημιουργό κάποιο Καλό και που είναι κατά τ’ άλλα ανεξάρτητο στην ουσία του από αυτό το Καλό, με παίχτες σε αυτό την ανθρωπότητα που καταφέρνει να επιζεί και απλώς για μένα να το συνεχίζει. Αυτό δε σημαίνει πως η ζωή μας είναι ένα τίποτα που δεν έχει νόημα, γιατί σε αυτό το παιχνίδι περιλαμβάνονται στιγμές και εκλάμψεις παρουσίας αυτού του Καλού, οι οποίες μας κάνουν και μας παροτρύνουν να συνεχίσουμε να παίζουμε όχι απλά για να το κάνουμε, αλλά επειδή μας αρέσει. Εδώ είναι που έγκειται και η ουσία της άποψής μου, στο ότι δηλαδή το Καλό, ακόμα κι αν έβαλε λίγο το χέρι του στο παιχνίδι μας, το έκανε για να συνειδητοποιήσουμε πως αυτό το παιχνίδι δεν είναι ένα κυνήγι με ανταμοιβή το θησαυρό στο τέρμα, αλλά ένα παιχνίδι που από μόνο του είναι ανταμοιβή σε αυτούς που παίζουν και μοιράζει κάθε στιγμή το θησαυρό, αρκεί να το δούμε. Ανταμοιβή που έρχεται σε όποιον καταλαβαίνει ότι αυτή η ευκαιρία συμμετοχής στο παιχνίδι είναι το ταξίδι και όχι ο προορισμός. Και που στο τέλος, όταν χαλάσουμε εμείς οι ίδιοι τη δυνατότητα στους απογόνους μας να συμμετάσχουν σε αυτό το ωραίο παιχνίδι, θα χωριστούμε σε αυτούς που εκτίμησαν το ταξίδι αυτό καθεαυτό και όχι το τέλος του σε ένα προορισμό που ποτέ δε φτάσαμε.

Γιατί λοιπόν αποτελώ μέρος του παιχνιδιού αυτού? Εγώ προσωπικά, για να μπορέσω κάποια στιγμή που θα είναι σειρά μου να παίξω, να κάνω επιλογή στο τι πραγματικά θέλω μέσα σε αυτό το παιχνίδι: μεγάλη ζαριά προς το τέρμα ή ό,τι φέρει καλοδεχούμενο? Ελπίζω να πω το δεύτερο…